Obserwacja zachowania

Pierwszym krokiem w obserwacji wybranego przez was zachowania jest sporządzanie bardzo dokładnych nota­tek dotyczących częstotliwości jego występowania.

Wielu opiekunów jest bardzo zaskoczonych, gdy przyglądając się z uwagą zachowaniu dziecka stwierdza, że dane zachowanie pojawia się wcale nie tak często, jak sądzili. Inni z kolei stwierdzają, że pojawia się ono znacznie częściej, niż się spodziewali!

Kiedy już zorientujesz się, jak często to zachowanie występuje, zacznij robić notatki. Prowadź prosty zapis. Załączamy przykładowy arkusz zapisów, który może okazać się pomocny.

Prowadzenie notatek na temat wybranego zachowania, zbieranie podstawowych informacji

Zapiszcie, jakie zachowania wybraliście i jak je definiu­jecie.

Definiowanie: poprzez definicję rozumiemy dokładny opis tego, co zamierzacie obserwować. Załóżmy, że problemem są napady złości. Pytanie: „Co takiego dziecko robi i mówi, że nazywasz to napadem złości?” Odpowiedź: „Tupie nogami, zaciska pięści, kopie krzesła, krzyczy i płacze.” Tupanie, zaciskanie pięści, kopanie, krzyki i płacz są to — mówiąc precyzyj­nie — zachowania, które traktujemy jako objawy napadu złości. Teraz, począwszy od dnia, kiedy uznacie, że jesteście go­towi do rozpoczęcia programu i kiedy wiecie już dokład­nie, na czym polega wasze zadanie, stawiajcie krzyżyk lub inny znaczek w rubryce Dzień (zaczynając od Dnia 1), za każdym razem, gdy pojawi się opisane zachowanie. Na przykład, jeżeli wyraźnie poleciliście dziecku coś zrobić (chodzi o proste polecenie, np. odłożenie zabawki lub przyniesienie czegoś), a ono nie zabierze się za to w ciągu pół minuty, to umieszczacie znak w kolumnie Dzień na arkuszu Zachowania negatywne. Jeżeli dziec­ko wypełni wasze polecenie, to umieszczacie znak na arkuszu Zachowania pozytywne. Lepiej nie wydawać dziecku skomplikowanych poleceń. Dziecko może łatwiej zrozumieć polece­nie, jeżeli rozbijemy je na drobniejsze zadania: „odłóż kredki do piórnika”. W ciągu kolejnych godzin i dni odnotowujcie każde po­jawienie się danego zachowania. Jeżeli dziecko ma na­pad złości trwający dziesięć minut, umieście dwadzieś­cia znaków, jeden na każde pół minuty. Powtarzajcie dziecku swoje polecenia zdecydowanie raz lub dwa, a po­za tym zachowujcie się tak jak zwykle. Nie róbcie na tym etapie niczego nowego, niczego, cze­go nie robiliście wcześniej. Chcemy, abyście mieli obraz tego, jak sprawy przedstawiają się w danym momencie — abyście zebrali podstawowe informacje. Będzie to punkt wyjścia, od którego zaczniecie wprowadzać po­żądane zmiany w zachowaniu waszego dziecka. Jeżeli dziecko zapyta cię, co robisz, zachowuj się natu­ralnie: nie staraj się ukrywać arkusza ocen ani nie strasz nim dziecka. Powiedz na przykład: „Po prostu liczę, jak często robisz to, o co cię poproszę”. Nie musisz mówić nic więcej.