Zasady prowadzenia terapii behawioralnej

Terapia behawioralna opiera się na kilku podstawowych zasadach, których przestrzeganie gwarantuje osiągnięcie sukcesu w pracy z dzieckiem . Są to:

• zasada małych kroków,
• zasada stopniowania trudności,
• zasada stosowania wzmocnień.

Bardzo ważna, a być może najważniejsza jest zasada małych kroków. Każdą czynność, której chce się dziecko wyuczyć, rozpisuje się na małe kroki, jasne i zrozumiałe dla dziecka. Od jednego kroku do drugiego, przechodzi się tylko wówczas, gdy dziecko opanuje poprzedni w stu procentach. Równie ważna jest zasada stopniowania trudności. Pracę rozpoczyna się od ćwiczeń łatwych i konkretnych; od uczenia umiejętności podstawowych, z których dziecko może skorzystać natychmiast i będzie mogło je stosować do końca życia.

Kolejną fundamentalną zasadą jest stosowanie wzmocnień. Wzmocnieniem będziemy nazywać każde wydarzenie, które zwiększa siłę zachowania, po jakim następuje wzmacnianie. Innymi słowy, jeżeli po zachowaniu danej osoby następuje wydarzenie stanowiące dla niej nagrodę lub przyjemność, zwiększa się prawdopodobieństwo ponownego wystąpienia tego zachowania w podobnych okolicznościach. Aby dziecko mogło zrozumieć, że dane zachowanie jest pożądane lub czynność jest wykonana prawidłowo, musi ona zostać wzmocniona. W terapii behawioralnej zatem szeroko stosuje się nagrody. Ich stosowanie rozpoczyna się od nagród biologicznych (pożywienie, napoje, ulubione zabawki), które zawsze stanowią formę naturalnego wzmocnienia dla dziecka. Nagrody biologiczne szybko łączone są ze społecznymi, by te z kolei zyskały dla dziecka wartość. Bardzo istotną formą wzmacniania zachowań jest stosowanie tzw. systematycznej uwagi i aprobaty. Polega ona na systematycznym dostarczaniu danej osobie właściwie dobranych do jej oczekiwań wzmocnień społecznych celem motywowania i wywoływania pozytywnych zachowań. Istotne dla przebiegu procesu terapeutycznego są też polecenia wydawane przez terapeutę. Muszą być one zawsze jasne, oczywiste i identyczne, tj. np. zawsze: “usiądź”, zamiast: stosowanych wymiennie poleceń: “usiądź”, “siadaj”, “proszę usiąść”. Podczas realizacji terapii behawioralnej prowadzi się bardzo obszerną i szczegółową dokumentację. Odnotowującą wszystkie:

• stosowane konsekwencje,
• wydawane polecenia,
• postępy klienta.

W dokumentację mają bieżący wgląd wszyscy opiekunowie i terapeuci dziecka. Kolejnym zadaniem priorytetowym w terapii behawioralnej jest współpraca z rodziną klienta. Kontynuowanie terapii w domu przez rodziców oraz inne osoby z otoczenia (rodzeństwo, dziadkowie, przyjaciele rodziny) sprawia, że terapia dziecka kontynuowana jest niemal bez przerwy. Taka sytuacja daje pewność, iż dziecko zacznie odnosić sukcesy w wielu płaszczyznach aktywności. Podczas prowadzenia terapii behawioralnej niezwykle istotne jest, aby przez cały czas wszystkie obserwowalne zachowania dziecka analizować w odniesieniu do normy wiekowej. Jest to warunek sine qua non określenia deficytów dziecka, co z kolei koordynuje możliwość jasnego określenia celów pracy terapeutycznej. Istotnym dla podkreślenia jest fakt, iż terapia behawioralna z założenia wyklucza możliwość stosowania jej jednocześnie z innymi metodami, w tym również z farmakoterapią (wyjątek stanowią leki ogólnosomatyczne i przeciwpadaczkowe).