Zachowania dzieci autystycznych

Jak już wiadomo, autyzm to całościowe zaburzenie rozwoju, które ma wpływ na przebieg procesów rozwojowych. Diagnozując dziecko z autyzmem należy wziąć pod uwagę trzy kryteria, które są odbiciem zachowania dziecka autystycznego już we wczesnym dzieciństwie: 1.

• Jakościowe zaburzenia interakcji społecznych
• Jakościowe zaburzenia komunikacji werbalnej i niewerbalnej
• Znacząco ograniczony repertuar aktywności i zainteresowań

Powszechne stanowisko na temat zachowania się dzieci autystycznych jest takie, że dzieci te nie potrzebują kontaktu z innym człowiekiem, nie lubią się przytulać, nie reagują gdy innym dzieje się krzywda. Osobiście uważam, że nic bardziej błędnego. Oczywiście istnieje grupa rodziców, którzy mogą potwierdzić wyżej wymienione zachowania, ale wiele dzieci nie reaguje agresją na kontakt fizyczny, a wręcz się upomina o niego. Dlatego przy interpretacji jakościowych zaburzeń zachowania należy wziąć pod uwagę również takie zachowania jak: słaby kontakt wzrokowy, słaba gestykulacja, problemy w nawiązywaniu kontaktów społecznych. Dzieci autystyczne maja duże problemy w nawiązywaniu kontaktów społecznych, ze względu na zaburzenia komunikacji. Komunikacja to nie tylko mowa, ale również gesty, uśmiech, mimika, która jest zubożona lub nie występuje wcale. Często agresja lub samouszkadzanie spełnia funkcję komunikacyjną. Również posługiwanie się czyjąś ręką lub pchanie osoby dorosłej w kierunku upragnionego przedmiotu, jest konsekwencją nieumiejętności wskazywania. Dzieci te często mylą zaimki osobowe. Mówiąc o sobie rzadko posługują się zaimkiem „ja”. Częstym zjawiskiem jest występowanie echolalii ( odroczonych lub natychmiastowych), które polegają na powtarzaniu usłyszanych wcześniej lub przed momentem słów, a nawet całych wypowiedzi. Inną charakterystyczną cechą wypowiedzi dzieci autystycznych, jest mowa stereotypowa, czyli powtarzanie usłyszanych wcześniej reklam, informacji z wiadomości wieczornych, czy słów komentatora. Mowa stereotypowa nie ma żadnych właściwości komunikacyjnych, natomiast wywołuje niepotrzebne pobudzenie i utrudnia rozwój zainteresowań. 2.

Częstym zjawiskiem obserwowanym w zachowaniu dziecka z autyzmem, są stereotypie ruchowe. Polegają one na rytmicznym wprowadzaniu w ruch swojego ciała (trzepotanie rękami, kiwanie się, chodzenie na palcach), lub wprowadzaniu w ruch przedmiotów (kręcenie pokrywkami). Dzieci z autyzmem fascynują przedmioty, a często jakaś ich część, np. koło od autka. Kolekcjonują przedmioty z jednej kategorii, ustawiają je w jednym rzędzie, w charakterystyczny i ustalony przez siebie sposób. Sztywność w funkcjonowaniu objawiać się może nadmiernym przywiązaniem do przedmiotów i schematów. Dziecko najchętniej ubiera się w jedną żółtą koszulkę, zawsze chodzi tą samą drogą i siedzi na tym samym miejscu w autobusie.

Nierozerwalną i charakterystyczną cechą autyzmu, są zaburzenia rozwoju poznawczego. Dzieci przejawiają trudności w koncentracji uwagi, spostrzeganiu, przyswajaniu informacji. Badania wykazują, że w 70-75% przypadków autyzmu, występuje dodatkowo niepełnosprawność intelektualna.3.

Dzieci autystyczne wykazują się dość dobrą sprawnością ruchową. Szczególnie widoczne jest to na tle zaburzeń mowy, oraz trudności w nawiązywaniu kontaktów społecznych. Większość dzieci chętnie i sprawnie wspina się na drabinki, a ich zwinność zaskakuje niejedną osobę.4. Bardzo chętnie uczestniczą w zabawach ruchowych, szczególnie z wykorzystaniem piłek. Czasem się zdarza, że rytmiczne i bardzo precyzyjne odbijanie piłki jest przejawem stereotypii ruchowej. Występowanie deficytu uwagi i zaburzenia w koordynacji wzrokowo-ruchowej wywołują duże trudności w opanowaniu przez dziecko takich czynności jak jazda na rowerze, łyżwach, nartach, pływanie. Mimo to dobrze wiemy, że nic nie jest niemożliwe.

W diagnozowaniu autyzmu najważniejsza jest wyżej wymieniona triada zachowań. Mimo to koniecznie należy zwrócić uwagę na fakt występowania w autyzmie zaburzeń w funkcjonowaniu zmysłów. Jestem pewna, że nadwrażliwość, niedowrażliwość, czy „biały szum” znacząco wpływa na rozwój dziecka i tłumaczy jego niektóre zachowania.

Poniżej przedstawiam Państwu kilka zasad, w jaki sposób pracować z dzieckiem autystycznym, uwzględniając jego specyficzne zachowania:

• Spróbuj poczuć to co ja czuję.
• Najważniejsze jest dla mnie poczucie bezpieczeństwa.
• Lubię atrakcyjne zajęcia, które kształtują moje zainteresowania.
• Uwierz we mnie, że dam radę. Wystarczy systematyczna praca.
• Czasem muszę mieć czas tylko dla siebie, żebym łatwiej się skupił na kolejnym zadaniu.
• Bądź konsekwentny, ponieważ wiem wtedy czego ode mnie oczekujesz.
• Czasem będę płakał, gryzł się i krzyczał, żeby wymusić na tobie to co chcę, ale jeśli wiesz że to nie jest dla mnie dobre, nie ulegaj. Zrozumiem i przestanę.
• Nie lubię być zaskakiwany. Ustalaj wcześniej ze mną czas wykonywania danego zadania i informuj mnie co będziemy robić później.
• Pamiętaj, że nie jestem złośliwy. Po prostu czasem nie wiem do końca jak się zachować, czego ode mnie oczekujesz.
• Musisz być świadomy tego, że moje trudne zachowanie jest konsekwencją twojego złego postępowania.
• Przez moje trudne zachowanie czasem chce ci coś przekazać. Pomyśl o tym zanim się zdenerwujesz.
• Chwal mnie – uwielbiam to.
• Zabieraj mnie do kina , na basen i wszędzie tam, gdzie mogę się nauczyć i obserwować.
• Mów do mnie prostym językiem. Nie rozumiem przecież metafor i żartów językowych.
• Kiedyś za to podziękuję ci najpiękniej jak potrafię.

1. Uta Frith „Autyzm- wyjaśnienie tajemnicy”, GWP, Gdańsk 2008
2. Ewa Pisula „Małe dziecko z autyzmem. Diagnoza i terapia”, GWP, Gdańsk 2005
3. Ewa Pisula „Małe dziecko z autyzmem. Diagnoza i terapia”, op. cit. s.50
4. Op. cit., s. 51