Terapia behawioralna dzieci autystycznych

Behawioryzm jest jedną z najszerzej dyskutowanych koncepcji psychologicznych i terapeutycznych. Głównymi założeniami behawioryzmu jako kierunku psychologicznego są:

• Środowiskowość (enwironmentalizm)- zakładający, że wszystkie żywe organizmy (również człowiek) kształtowane są przez środowisko,
• Eksperymentalizm- określający, że za pomocą eksperymentu, można stwierdzić, co powoduje dane zachowanie i jak je modyfikować,
  • zdefiniowanie problemu w jasnych terminach,
  • opisanie obserwowalnych zachowań jednostki (tego co osoba mówi i robi),
  • unikanie etykietek oraz czynników hipotetycznych.
  • wszyscy, którzy mają do czynienia z osobami niepełnosprawnymi, muszą nauczyć się być nauczycielami,
  • na początku należy stawiać przed sobą małe cele tak, by zarówno dziecko jak i terapeuta byli nagradzani,
  • należy przygotować się na ciężką pracę; przed rozpoczęciem pracy trzeba zabezpieczyć się przed “wypaleniem sił” tworząc “drużynę nauczycieli,
  • konieczne jest sprawienie by dziecko pracowało na to co chce osiągnąć; należy dzielić z nim odpowiedzialność,
  • nie należy obawiać się czy czuć poczucia winy z powodu ewentualnych, emocjonalnych wybuchów dziecka lub jego wycofywania się, które mogą towarzyszyć terapii,
  • dobrze jest zacząć terapię od doprowadzenia dziecka do “możliwie normalnego wyglądu” ponieważ zbyt wielu niepełnosprawnych jest wykluczanych z towarzystwa z powodu wyglądu zewnętrznego (niedobranego ubrania, otyłości, widocznego braku dbałości o higienę).

Jako terapia dzieci z autyzmem stosowana jest od 1961 r. kiedy to C.B. Forster zapoczątkował wykorzystanie teorii behawioralnej w codziennej pracy terapeutycznej Wysunął on hipotezę o znaczeniu deficytów w uczeniu się tych dzieci. Założył, że owe problemy wynikają z niewłaściwych postaw rodziców, które uniemożliwiają bodźcom społecznym, takim jak pochwała czy uwaga, nabrania właściwości wzmacniających. Ferster i De Myer (1961), w przeprowadzonych badaniach laboratoryjnych wykazali, że dzieci autystyczne mogą uczyć się prostych zachowań, przy użyciu bodźców wzmacniających, takich jak np. jedzenie. Rozgłos terapia behawioralna osiągnęła w wyniku prac Ivaar`a Lovas`a, który przeprowadził szczegółowe badania (1973) skonstruowanych przez siebie i swój zespół, pierwszych programów behawioralnej terapii mowy dzieci z autyzmem, które potwierdziły ich niezwykle wysoką efektywność.

Podstawowe założenia Podstawą wszelkich oddziaływań w terapii behawioralnej jest analiza behawioralna. Przedmiotem badania analizy behawioralnej są zachowania jednostek oraz czynniki lub zmienne, wpływające lub kontrolujące zachowanie. Mogą być to zdarzenia publiczne (tzn. widziane, słyszane lub odczuwane przez otoczenie) lub prywatne (czyli dziejące się w wewnętrznym środowisku jednostki). Czynniki wpływające lub kontrolujące zachowanie znajdują się zazwyczaj w otoczeniu społecznym. Zrozumienie relacji pomiędzy zachowaniem a czynnikami społecznymi, warunkuje zrozumienie istoty samego zachowania. Możność wpływania na te relacje poprzez zmianę zachowania jednostki lub czynników środowiska społecznego, koordynuje możność wpływania na samo zachowanie. Analiza behawioralna opiera się na obserwacji i rejestracji faktów związanych z funkcjonowaniem danej osoby. Oznacza to, że behawioryści nie zakładają z góry ograniczeń wynikających z istniejących rzeczywiście lub hipotetycznie czynników biologicznych (zaburzeń genetycznych, neuroanatomicznych, psychicznych). Mówiąc inaczej, nie twierdzą, że dana osoba może coś osiągnąć, a czegoś- nie jest w stanie. Terapeuci behawioralni unikają również wyjaśniania zachowań w takich kategoriach jak: popęd, pożądanie, potrzeba, chęć, lęk, itd. Próbują zrozumieć i poddać terapii rzeczywistość, a nie czynniki hipotetyczne. Przy dokonywaniu analizy, niezwykle ważne jest:

Analiza behawioralna pozwala opisać i poddać terapii specyficzne zachowania osób autystycznych, np. anormalne reakcje na środowisko fizyczne, agresję i autoagresję, wymaganie niezmienności środowiska, a także deficyty w zachowaniach społecznych, poważne zaburzenia mowy i języka, dysharmonie rozwojowe, nieprawidłowy afekt.

Spektrum zaburzeń w autyzmie jest stosunkowo szerokie. Zaburzenia te utrudniają lub wręcz uniemożliwiają osobie autystycznej życie wśród innych ludzi oraz nabywanie wiedzy o otaczającym świecie. Jednak, jak twierdzi Ivaar Loovas: “Dzieci autystyczne mają zdolność uczenia się tak jak inni ludzie, o ile znajdują się w specjalnie przystosowanym do ich potrzeb środowisku. Środowisko to składa się z miejsc, w których dziecko przebywa na co dzień, a różni się od normalnego tylko na tyle, aby stało się dla niego bardziej funkcjonalne. Istotna jest więc organizacja przestrzeni, polegająca na ograniczeniu bodźców rozpraszających uwagę dziecka”.

Ten sam autor przytacza stworzone przez siebie zasady stosowania terapii behawioralnej:

Terapia behawioralna jest metodą ściśle naukową, jasno wytyczająca cele, operująca własnym systemem pojęć i narzędzi, a ponadto przeszło pięćdziesięcioletnią dokumentację kliniczną, dotyczącą efektów terapii.